A relevancia contemporánea de Marx

Abstract

A conmemoración do 150 aniversario d’O Capital reavivou o debate sobre as achegas legadas por Marx á comprensión da sociedade actual. O texto continúa suscitando apaixonadas adhesións e fanáticos rexeitamentos, mais xa non exerce a enorme influencia que tivo nos anos 60 e 70. Tampouco padece o esquecemento que acompañou a caída da Unión Soviética. Ningún investigador de peso ignora actualmente o significado do libro e as relecturas traspasan a academia e inflúen sobre numerosos pensadores. O interese por Marx verifícase entre os economistas que salientan a súa anticipación da mundialización. Outros descobren unha precoz interpretación da degradación do ambiente e vinculan a ausencia de solucións á desfeita ecolóxica coa crise civilizatoria que previu o teórico xermano. A súa obra é retomada con maior frecuencia para caracterizar a etapa neoliberal. Varios autores estudan as semellanzas dese esquema co “capitalismo puro” e desregulado que prevalecía na época de Marx. Nun período de privatizacións, apertura comercial e flexibilización laboral enxérganse trazos do sistema que permaneceron agochados durante a fase keynesiana. Os diagnósticos do pensador alemán recuperan nitidez no século XXI. A gran crise que estourou no 2008 resituou O Capital nun lugar preponderante da literatura económica. Ese esfarelamento financeiro non só desembocou nunha abraiante recesión. Levou ademais a unha expansión inédita do gasto público para rescatar os bancos. Marx recobra importancia neste escenario de fondos desequilibrios capitalistas. Por esta razón as súas explicacións do funcionamento e a crise do sistema son revisadas con grande atención. Algúns analistas igualmente estiman que as súas respostas perderon actualidade ao cabo de 150 anos. É evidente que o réxime vixente é moi distinto ao imperante no período que coñeceu o escritor alemán. A constatación destas diferenzas contribúe a evitar procuras dogmáticas do “xa dito por Marx” sobre acontecementos que o sucederon. Pero cómpre tamén lembrarmos que o estudoso alemán investigou o mesmo modo de produción que opera na actualidade. Ese réxime continúa regulado polas mesmas leis e suxeito aos mesmos principios. Todas as denominacións que agochan esa persistencia (economía a secas, mercado, modernidade, postindustrialismo) obstrúen a comprensión do capitalismo da nosa era. A obra de Marx manterá o seu interese mentres subsista unha estrutura económico-social gobernada pola competencia, o beneficio e a explotación. Pero cales son os trazos máis pertinentes da súa teoría para clarificar o modelo neoliberal actual?